Επαγγελματικές Προοπτικές – Απασχόληση Αποφοίτων

Θέσεις εργασίας για Ηλεκτρονικούς Μηχανικούς στην Ελλάδα – Ενδεικτικές πρόσφατες προσκλήσεις εταιρειών

Το Τμήμα Ηλεκτρονικών Μηχανικών σε σχέση με τις εξελίξεις της επιστήμης (state-of-the-art)
Ως Ηλεκτρονικός Μηχανικός νοείται, σύμφωνα με τα επαγγελματικά δικαιώματα του άρθρου 11 του ΠΔ 99/2018, ο μηχανικός που ασχολείται με την επίλυση προβλημάτων που σχετίζονται με τις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) και τις τεχνολογικές εφαρμογές της Ηλεκτρονικής. Ο ηλεκτρονικός μηχανικός ασχολείται με τη μελέτη, υλοποίηση και κατασκευή συστημάτων για την παραγωγή μεταφορά, διανομή, αποθήκευση, επεξεργασία, έλεγχο και χρησιμοποίηση δεδομένων και πληροφορίας που είναι κρίσιμα στη προστασία της ζωής, της υγείας και της περιουσίας των πολιτών, όπως ενδεικτικά και όχι περιοριστικά, των ηλεκτρονικών συστημάτων εγκαταστάσεων και εφαρμογών πάσης φύσεως, πληροφοριακών και επικοινωνιακών συστημάτων πάσης φύσεως, συστημάτων υλικού και συστημάτων λογισμικού, συστημάτων διαδικτύου, συστημάτων και εγκαταστάσεων τηλεπικοινωνιών και δικτύων και την παροχή υπηρεσιών συμφωνημένου επιπέδου σχετικών με την τεχνολογία πληροφορικής και επικοινωνιών. Ειδικότερα, ασχολείται με πτυχές των ανωτέρω που σχετίζονται με την έρευνα, την ανάλυση, τον σχεδιασμό, την μελέτη, την κατασκευή, την υλοποίηση-ανάπτυξη, τη λειτουργία-συντήρηση, τη διοίκηση και την οικονομία αυτών. Στο γνωστικό αντικείμενο του Ηλεκτρονικού μηχανικού περιλαμβάνονται τα εξής:

Αναλογικά και ψηφιακά συστήματα υλικού, κυκλώματα και διατάξεις, ολοκληρωμένα κυκλώματα (προγραμματιζόμενων και μη), αρχιτεκτονική υπολογιστικών συστημάτων, ηλεκτρονικές εγκαταστάσεις ασθενών ρευμάτων, μικροηλεκτρονική και νανοτεχνολογία, αισθητήρες, ενσωματωμένα συστήματα, βιομηχανικοί αυτοματισμοί, ευφυή συστήματα, αυτόματος έλεγχος, ρομποτική με το state of the art στη συνεργατική ρομποτική, τους κβαντικούς υπολογιστές και την υπολογιστική των άκρων (edge computing).
Επεξεργασία σήματος και συστήματα αυτομάτου ελέγχου: αυτόματος και βέλτιστος έλεγχος, επεξεργασία σήματος, εφαρμογές συστημάτων αυτοματισμού και ρομποτικής, εφαρμογές βιοϊατρικής και ιατρική πληροφορική, νευρωνικά δίκτυα, ασαφής λογική, έλεγχος ποιότητας με το state of the art να κυμαίνεται στη βαθιά μάθηση και τα υπολογιστικά πλέγματα.
Τηλεπικοινωνίες, δίκτυα σταθερών και κινητών επικοινωνιών και δίκτυα υπολογιστών: τηλεπικοινωνίες δίκτυα υπολογιστών, συστήματα, τεχνολογίες και εφαρμογές αυτών, δορυφορικές και κινητές επικοινωνίες, ηλεκτρομαγνητικά πεδία, ηλεκτρομαγνητική συμβατότητα, κεραίες, ραδιοκύματα, ραδιοσυχνότητες, ραδιοτηλεοπτικά συστήματα, μικροκύματα, μικροκυματικές διατάξεις και κυκλώματα, τηλεπισκόπηση με το state of art στα 6G δίκτυα και τη ροή δεδομένων.
Λογισμικό και πληροφοριακά συστήματα: πληροφοριακά συστήματα κάθε είδους, προγραμματισμός, λειτουργικά συστήματα, λογισμικό εφαρμογών και συστήματος, τεχνολογία λογισμικού, συστήματα αποθήκευσης και διαχείρισης δεδομένων και γνώσης, βιοπληροφορική, γεωγραφικά συστήματα πληροφοριών, ευφυή συστήματα και εφαρμογές τους, παράλληλη και κατανεμημένη επεξεργασία, ενσωματωμένα συστήματα, υπολογιστικά συστήματα, υλικό, λογισμικό, επιστήμη και αναλυτική δεδομένων και γνώσης, υπολογιστικά συστήματα υψηλής επίδοσης, αλληλεπίδραση ανθρώπου μηχανής, οπτικοποίηση και γραφικά, διοίκηση πληροφοριακών και επικοινωνιακών συστημάτων, συστήματα διοίκησης και αποφάσεων, ηλεκτρονική διακυβέρνηση με το state of the art στον ετερογενή παράλληλο προγραμματισμό και τις απομακρυσμένες υπερ-πολύπλοκες δια-δραστικές εφαρμογές.
Τεχνολογίες και εφαρμογές διαδικτύου και παγκόσμιου ιστού: τεχνολογίες και εφαρμογές διαδικτύου και παγκόσμιου ιστού, δικτυακές υπηρεσίες συμφωνημένου επίπεδου, συστήματα και υπηρεσίες υπολογιστικού νέφους, συστήματα κινητού υπολογισμού, διαδίκτυο των πραγμάτων, επεξεργασία, ανάλυση και οπτικοποίηση μεγάλου όγκου δεδομένων όπου είναι και το state of the art.
Ασφάλεια και ιδιωτικότητα δεδομένων και συστημάτων: ασφάλεια πληροφορίας, πληροφοριακών και επικοινωνιακών συστημάτων, δικτύων, δεδομένων και γνώσης, προστασία της ιδιωτικότητας και των πνευματικών δικαιωμάτων με το state of the art στην αναγνώριση επικίνδυνων συμπεριφορών και στην κυβερνοασφάλεια.
Υπολογιστική θεωρία και επιστημονικοί υπολογισμοί: αλγόριθμοι και θεωρία υπολογισμού, δομές δεδομένων, διαχείριση και επεξεργασία γραφημάτων, επιστημονικοί υπολογισμοί, αριθμητική ανάλυση, βελτιστοποίηση με το state of the art στη βέλτιστη συν-αξιοποίηση λογισμικού και υλικού για τη βέλτιστη υλοποίηση επιστημονικών υπολογισμών.

Το 5ετές Πρόγραμμα Σπουδών του Τμήματος (i) σχεδιάστηκε μόλις το 2019, με βάση ακριβώς τα τελευταία επαγγελματικά δικαιώματα, (ii) λαμβάνοντας έντονα υπόψη την τρέχουσα τεχνολογική στάθμιση σε όλα τα μαθήματα του, και (iii) περιλαμβάνοντας συνολικά πενήντα πέντε (55) κατ’ επιλογήν υποχρεωτικά και ελεύθερης επιλογής μαθήματα στο state of the art τεσσάρων (4) διακριτών ροών του ηλεκτρονικού μηχανικού.
Τα Μέλη ΔΕΠ του Τμήματος ΗΜ θεραπεύουν τα παραπάνω επιστημονικά πεδία τόσο σε επίπεδο εκπαίδευσης, όσο και σε επίπεδο έρευνας όπως άλλωστε καταδεικνύεται από τη συμμετοχή τους σε εθνικά και διεθνή ερευνητικά προγράμματα, από το δημοσιευμένο έργο τους σε επιστημονικά περιοδικά με υψηλή απήχηση, και από τη συμμετοχή τους σε διεθνή συνέδρια και εκδηλώσεις.

Επαγγελματικές προοπτικές – Απασχόληση αποφοίτων
Το ΕΛΜΕΠΑ ανέθεσε στην εταιρεία Career in Progress ΕΠΕ τη σύνταξη μελέτης «Δυνητική Μελλοντική Απορρόφηση Αποφοίτων των Τμημάτων του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου», σύμφωνα με την οποία οι νέες τάσεις υποδεικνύουν ότι η τρέχουσα τεχνολογική αλλαγή (4ηΒιομηχανική Επανάσταση) θα ασκήσει μεγάλη επίδραση στους μηχανικούς. Η μηχανική μάθηση (machine learning), τα συνελικτικά νευρωνικά δίκτυα (convolutional neural networks) και άλλα πεδία της Τεχνητής Νοημοσύνης (artificial intelligence – AI) ήδη χρησιμοποιούνται ευρέως σε πολλούς τομείς της επιστήμης και της τεχνολογίας του Ηλεκτρονικού Μηχανικού:

Τηλεπικοινωνίες
Ως προς τις τηλεπικοινωνίες, η Ελλάδα, ως μέλος του Συμβουλίου της Διεθνούς Ένωσης Τηλεπικοινωνιών (ITU), προωθεί ενεργά τους Στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών. Προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι αυτοί, οι Τηλεπικοινωνίες και οι Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών (ICTs) θα παίξουν βασικό ρόλο στον μετασχηματισμό των ελληνικών πόλεων μειώνοντας το ψηφιακό χάσμα, που παρατηρείται ιδιαίτερα στις αγροτικές περιοχές με στόχο την ανάπτυξη της ευρυζωνικότητας (Μαγκλαράς, 2018).
Η Ευρώπη αναπτύσσει τα ευρωπαϊκά δίκτυα πέμπτης γενιάς (5G δίκτυα), τα οποία υποστηρίζονται από μια ενιαία πανευρωπαϊκή πολιτική για τις συχνότητες. Τα δίκτυα που κατασκευάζονται και αναβαθμίζονται σήμερα πρέπει να μεταφέρουν πάνω από 6 φορές μεγαλύτερη κίνηση δεδομένων σε σχέση με τα ήδη υπάρχοντα (Ζαρκαλής, 2018).
Κατά το χρονικό διάστημα 2020 – 2030 αναμένεται να υπάρχει μεγαλύτερη ζήτηση για δυνατότητα πρόσβασης σε περιεχόμενο στους απανταχού χρήστες με πρωτοφανείς ρυθμούς δεδομένων. Προκειμένου να συμβεί αυτό θα πρέπει η υποδομή των δικτύων να επιτρέπει ένα πολυεπίπεδο σύνολο εφαρμογών, οι οποίες θα παρουσιάζουν πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά μεταξύ τους και θα πρέπει να πληρούν αυξημένες απαιτήσεις ποιότητας εμπειρίας.
Ακόμη, η δορυφορική τεχνολογία μπορεί να προσφέρει προστιθέμενες αξίες όχι μόνο όπου η επίγεια συνδεσιμότητα δεν είναι καθόλου διαθέσιμη, αλλά και ως μέσο αποδοτικής αποσυμφόρησης του περιεχομένου των χρηστών χωρίς να μειώνεται η ποιότητα της εμπειρίας. Επίσης, η δορυφορική τεχνολογία θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην υποστήριξη της αγοράς τεχνολογιών συσκευής-προς-συσκευή (M2M) και IoT (Βουγιούκας, 2018).
Η τεχνολογική καινοτομία στον τομέα της συνολικής σμίκρυνσης του δορυφορικού ωφέλιμου φορτίου άνοιξε τον δρόμο για τον καθορισμό νέων επιχειρησιακών εννοιών, παράλληλα με εκείνες που έχουν ληφθεί υπόψη από τα κλασικά συστήματα LEO (δορυφόρων χαμηλής τροχιάς), MEO (δορυφόρων μέσης περί τη γη τροχιάς) και GEO (γεωσύγχρονων δορυφόρων), με βάση τους νανο-δορυφόρους, τους πικο-δορυφόρους, καθώς και τους δορυφόρους cubesat. Η εφαρμογή τους αναμένεται να καταστεί πολύ σημαντική στον ορίζοντα 2020+, ιδίως για την υποστήριξη υπηρεσιών διαδικτύου και σε διάφορους τομείς της βιομηχανίας (Βουγιούκας, 2018).
Η ανάπτυξη νανο-δορυφορικών συστημάτων είναι ιδιαίτερα ελκυστική λόγω του περιορισμένου κόστους και του απαιτούμενου αριθμού εξαρτημάτων, αν και η σχέση μεταξύ επένδυσης και απόδοσης δεν είναι πολύ ελκυστική, όσον αφορά την εμπορευματοποίηση, καθώς οι σημερινοί νανο-δορυφόροι έχουν σχεδιαστεί για πειραματικούς-επιστημονικούς σκοπούς. Ωστόσο, το διάστημα 2020 – 2025 αναμένεται να είναι πιο αποδοτική η εκμετάλλευσή τους (Βουγιούκας, 2018).
Τα έργα για την κατασκευή των υποδομών NGA (δικτύων πρόσβασης νέας γενεάς) μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας σε ένα ευρύ φάσμα ειδικοτήτων, που θα έχουν ισχυρά στοιχεία βιωσιμότητας, δεδομένου ότι θα αφορούν έναν σύγχρονο και διαρκώς εξελισσόμενο τομέα που θα υποστηρίζει οριζόντια όλους τους τομείς της οικονομίας (π.χ. τεχνικές εταιρείες, εταιρείες συντήρησης δικτύων, κατασκευαστές υλικού και δικτύων, εταιρείες ανάπτυξης εφαρμογών περιεχομένου, παρόχους τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών, κλπ.). Τα ανωτέρω έργα δημιουργούν παράλληλα ανάγκες προσαρμογής των εργαζομένων, προκειμένου να ανταπεξέλθουν στην τεχνολογική μετάβαση, όχι μόνο από τους εργαζόμενους του κλάδου των τηλεπικοινωνιών, αλλά και από τους υπόλοιπους εμπλεκόμενους στην υλοποίηση των παρεμβάσεων (εταιρείες εγκατάστασης δικτύων επικοινωνιών, τεχνικές εταιρείες, κλπ.) (Μαγκλαράς, 2018).

Πληροφορική
Η εμπειρία περιβάλλοντος (ambient experience) θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο, καθώς η τεχνολογία θα είναι πια απλώς μέρος του περιβάλλοντος. Οι συσκευές συνεχίζουν να συρρικνώνονται σε μέγεθος και να μετατρέπουν τις αλληλεπιδράσεις των ατόμων με αυτές ολοένα και πιο φυσικές (ομιλία, χειρονομία και σκέψη), πιο αντιδραστικές (απαντώντας σε ερωτήσεις) και πιο προληπτικές (κάνοντας απρόβλεπτες προτάσεις), με απώτερο στόχο να γίνουν ουσιαστικά αδιαχώριστες με την ανθρώπινη οντότητα. Η τεχνολογία νευρο-ανατροφοδότησης, που δίνει τη δυνατότητα σε πολλά βιντεοπαιχνίδια να αναλύουν τα εγκεφαλικά κύματα (Moynihan & Kaufmann, 2018), θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως θεμέλιο για την άμεση αλληλεπίδραση εγκεφάλου και νεύρων, δίνοντας τη δυνατότητα πρόκλησης μιας σειράς από τεχνολογικές διεργασίες που θα μπορούσαν να ενσωματωθούν στο έξυπνο σύστημα του σπιτιού, του αυτοκινήτου, ή του γραφείου όλων μας (Deloitte, 2020a).
Η εκθετική νοημοσύνη θα βασιστεί στις σημερινές γνωστικές ικανότητες, αποκτώντας την ικανότητα, έως ένα βαθμό, να αναγνωρίζει και να ανταποκρίνεται στις αποχρώσεις της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης και του συναισθήματος. Με σημασιολογική και συμβολική κατανόηση, οι μηχανές θα μπορούν να εστιάζουν στην πραγματική αιτιότητα και όχι απλά στην πλαστή συσχέτιση. Με ένα συνδυασμό τεχνολογιών από πλατφόρμες ανθρώπινης εμπειρίας, οι εικονικοί βοηθοί θα μπορούν να αναγνωρίζουν και να προσαρμόζονται στις διαθέσεις του ανθρώπου (Deloitte, 2020a).
Οι κβαντικοί υπολογιστές θα είναι σε θέση να λύσουν προβλήματα που είναι πολύ μεγάλα και πολύπλοκα για τους τρέχοντες υπερ-υπολογιστές – από την επιστήμη δεδομένων έως την επιστήμη των υλικών – χρησιμοποιώντας τις ειδικές ιδιότητες των κβαντικών bit, ή qubits, τα οποία θα έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν εκθετική αλλαγή. Οι επιστήμονες δεδομένων θα μπορούν να σαρώνουν όλο και μεγαλύτερους όγκους δεδομένων για συσχετίσεις, οι επιστήμονες υλικών θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν qubits για να προσομοιώσουν τα άτομα με τρόπους που δεν είναι πρακτικοί σε κλασικούς υπολογιστές, ενώ άπειρες δυνατότητες θα δημιουργηθούν και σε πολλούς άλλους τομείς, συμπεριλαμβανομένων των επικοινωνιών, της εφοδιαστικής αλυσίδας, της ασφάλειας, της κρυπτογραφίας, της ενέργειας, κτλ. (Deloitte, 2020a).

Αυτοκινητοβιομηχανία
Η ανάγκη διασύνδεσης των οχημάτων με προηγμένες ηλεκτρονικές πληροφορίες και λειτουργίες ψυχαγωγίας οδηγεί σε καινούριες δεξιότητες και γνώσεις για να γεφυρωθεί το υπάρχον κενό μεταξύ της αυτοκινητοβιομηχανίας και των ΤΠΕ. Ακόμη, ολοένα και περισσότερα προγράμματα πραγματοποιούνται διεθνώς για την προώθηση των «καθαρών» οχημάτων (Cedefop & Eurofound, 2018), (European Commission, 2017b).
Εξάπλωση της τεχνολογίας των LED λαμπτήρων προωθούν εταιρείες, όπως οι BMW, Audi, Lexus, δίνοντας τη δυνατότητα προβολής σημάτων ή μηνυμάτων στο οδόστρωμα, ενώ μέσα στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας θα γίνει το επόμενο βήμα για επικοινωνία μεταξύ των αυτοκινήτων στο επίπεδο της λειτουργίας των φωτιστικών σωμάτων (Τριτάρης, 2020), (Tsakiridis, 2020).
Νέα υλικά, όπως το carbon fiber ή το μαγνήσιο, θα χρησιμοποιούνται ολοένα και πιο συχνά στα αυτοκίνητα (αν και για την ώρα η τιμή τους είναι απαγορευτική για μαζική παραγωγή αυτοκινήτων). Η αμερικάνικη εταιρεία Alite δημιούργησε ένα νέο κράμα, το Super Magnesium βελτιώνοντας σημαντικά τα συγκριτικά του πλεονεκτήματα τόσο σε σχέση με το αλουμίνιο (ελαφρύτερο και πιο άκαμπτο) ή το carbon fiber (φθηνότερο έως και 50%) (Τριτάρης, 2020),·(Tsakiridis, 2020).
Αισθητήρες μέσα στα ελαστικά θα επικοινωνούν με την κεντρική μονάδα ελέγχου του αυτοκινήτου, παρέχοντας πολύ περισσότερες πληροφορίες από την πίεση του αέρα. Ακόμη, αναμένονται ελαστικά χωρίς θάλαμο αέρα, όπως το Uptis της Michelin, τα οποία θα προσαρμόζονται στην κατάσταση του εκάστοτε οδοστρώματος και θα γλιτώσουν τον πλανήτη κατά μεγάλο ποσοστό από τα 200 εκατομμύρια ελαστικά που αποσύρονται κάθε χρόνο. Ένας άλλος στόχος της βιομηχανίας των ελαστικών είναι η αντικατάσταση του καουτσούκ με άλλα πιο οικολογικά υλικά (π.χ. η Continental εργάζεται πάνω σε ένα υλικό με την ονομασία Taraxagum, το οποίο θα κατασκευάζεται από πάνω από 1.200 φυτά) (Τριτάρης, 2020), (Tsakiridis, 2020).
Οι γυάλινες επιφάνειες των αυτοκινήτων θα γίνουν και αυτές επιφάνειες για την προβολή δεδομένων και εικόνων, και για την επικοινωνία με τον έξω κόσμο. Οι επιφάνειες αυτές προβλέπεται να είναι touch sensitive, και κάθε επιβάτης θα μπορεί να επιλέγει τη δική του διασκέδαση και το δικό του κανάλι επικοινωνίας (Τριτάρης, 2020),·(Tsakiridis, 2020).

Υγεία
Η τεχνητή νοημοσύνη (AI) στον τομέα της υγείας θα οδηγήσει σε μια περισσότερο εξατομικευμένη προσέγγιση στην ιατρική. Εταιρείες, όπως η GE, η Siemens, και η Philips παράγουν υλικό και λογισμικό ψηφιακής παθολογίας και ακτινολογίας που ενημερώνονται από την AI (UAE, 2020).
Πολλές ΑΙ εφαρμογές χρησιμοποιούνται στη διάγνωση και παρακολούθηση ασθενών. Υπάρχουν κινητές εφαρμογές που χρησιμοποιούν ΑΙ αναλύσεις δεδομένων για τη βελτίωση της απεικονιστικής ποιότητας κατά τον έλεγχο και τη διάγνωση καρκινικών όγκων (π.χ. η MobileODT) (UAE, 2020).
Η αξιοποίηση της επιστήμης των δεδομένων σε πολλαπλές πλατφόρμες θα δημιουργήσει νέα επιχειρηματικά μοντέλα εταιρειών start-ups, όπως η Owkin, που τη χρησιμοποιούν για να αναπτύξουν λεπτομερή και αξιόπιστα προγνωστικά μοντέλα ενός μεγάλου φάσματος ασθενειών προκειμένου να επιτύχουν πιο στοχευμένες θεραπείες, που θα είναι πολύ σημαντικό πλεονέκτημα για τους παρόχους περίθαλψης (UAE, 2020).
Η Δανία θα επενδύσει 6,7 δισ. δολάρια για την ανάπτυξη 16 νοσοκομείων έως το 2023. Περίπου το 20% των επενδύσεων ή 1,2 δισ. δολάρια θα επενδυθούν σε ψηφιακές τεχνολογίες και έξυπνες ιατρικές συσκευές. Έξι από τα 16 νοσοκομεία θα είναι «έξυπνα», με προηγμένη υποδομή πληροφορικής (π.χ. IoT) και ψηφιακές λύσεις υγειονομικής περίθαλψης, ενώ δέκα υφιστάμενα νοσοκομεία θα ενισχυθούν με την ενσωμάτωση ψηφιακών τεχνολογιών και αναβάθμιση των υφιστάμενων υποδομών. Τα έξι έξυπνα νοσοκομεία θα έχουν ηλεκτρονικά κεντρικά μητρώα ιατρικού ιστορικού, που θα είναι συνδεδεμένα με κλινικές μέσω μίας αυτοματοποιημένης διαδικασίας. Η Ένωση Κατασκευής Νοσοκομείων της χώρας έλαβε 1,6 δισ. δολάρια από την κυβέρνηση για την ανάπτυξη του έξυπνου νοσοκομείου New Odense University Hospital, το οποίο αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι το 2022. Τα έξι «έξυπνα νοσοκομεία» της Δανίας παρέχουν την ευκαιρία σε εταιρείες τεχνολογίας υγείας να προσφέρουν λύσεις ψηφιακής περίθαλψης (Deloitte & ΣΕΒ, 2020).
Η AccuHealth στην Χιλή παράγει αισθητήρες και ταμπλέτες (tablets) που καθοδηγούν τον ασθενή, με τη χρήση γρήγορων ερωτηματολογίων, συλλέγοντας βιομετρικά δεδομένα (πίεση αίματος, επίπεδα γλυκόζης, βάρος κτλ.). και παρέχοντας εξειδικευμένες λύσεις για διαφορετικές ασθένειες (διαβήτης, υπέρταση, κτλ.), καθώς και κλινικά πιστοποιημένες ιατρικές συσκευές. Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές εταιρίες διαχείρισης υγείας, η AccuHealth πραγματοποιεί απομακρυσμένη παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο, καθώς η τεχνολογία τεχνητής νοημοσύνης που έχει αναπτύξει διενεργεί παράλληλα την κατάλληλη κατηγοριοποίηση των ασθενών, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι «προπονητές υγείας» της εταιρίας εστιάζουν στους ασθενείς που χρήζουν παρέμβαση άμεσης ανάγκης. Έχοντας «εκπαιδευτεί» στα ιατρικά αρχεία 2,4 εκατ. ασθενών στη χώρα, η τεχνητή νοημοσύνη της AccuHealth είναι σε θέση να κατηγοριοποιεί τους ασθενείς βάσει των βιομετρικών τους μετρήσεων και του ψυχολογικού και κοινωνικού προφίλ τους, αναγνωρίζοντας με αυτόν τον τρόπο τους ασθενείς που βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο (Deloitte & ΣΕΒ, 2020).
Το βραχιόλι FEEL, επινόηση μιας ελληνικής startup, συνδυάζει τον αισθητήρα Feel Emotion Sensor και τη θεραπεία Cognitive Behavioral Therapy (CBT) για να ποσοτικοποιήσει τη συναισθηματική κατάσταση ενός ατόμου για πρώτη φορά και να παραδώσει συναισθηματική υποστήριξη υγείας 24x7x365 σε όσους το έχουν ανάγκη (Deloitte & ΣΕΒ, 2020).
Οι επεμβατικές (εμφυτεύσιμες) διεπαφές υπολογιστή-εγκεφάλου (ΔΥΕ) και οι νευροπροσθέσεις, αν και βρίσκονται ακόμα σε εργαστηριακό επίπεδο και πειραματικό στάδιο, έχουν αρχίσει να παράγουν συναρπαστικά αποτελέσματα σε μελέτες πάνω σε ασθενείς. Ασθενείς με κάκωση νωτιαίου μυελού ή αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο έδειξαν ότι είναι σε θέση να ελέγχουν εξωτερικές συσκευές (όπως υπολογιστές και τηλεοράσεις), ακόμη και ανθρωπομορφικούς ρομποτικούς βραχίονες. Η χρήση, λοιπόν, της εικονικής πραγματικότητας, της ρομποτικής, των φαρμακολογικών και νευροφυσιολογικών δυνατοτήτων της νανοτεχνολογίας, δεδομένου του παραδείγματος επιτυχημένων νευροπροσθετικών, όπως τα εμφυτεύματα αμφιβληστροειδούς, αν και σε βρεφικό ακόμα στάδιο, αναμένονται με μεγάλες προσδοκίες από την επιστημονική κοινότητα (Αθανασίου, 2018).

Περιβάλλον/Ενέργεια
Η αυξανόμενη σημασία της αειφορίας και της καθαρής ενέργειας έχει φτάσει σε όλους τους τομείς. Πολλές βιομηχανίες έχουν συνειδητοποιήσει ότι η επένδυση στην αποδοτικότητα των πόρων, στην ενεργειακή απόδοση, στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στη διαχείριση των αποβλήτων και των υδάτων κλπ., τους εξοικονομεί πραγματικά χρήματα, μειώνοντας ολοένα και περισσότερο την εξάρτηση τους από τα πρωτογενή υλικά και τις εισαγωγές (FUTURE Time Traveler, 2018). Οι νέες οπτοηλεκτρονικές τεχνολογίες, τα νανο-υλικά, οι αυτοματισμοί και η πληροφορική αποτελούν μεταξύ άλλων σημαντικό στοιχείο της τρέχουσας 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, καθώς η αντιμετώπιση της ρύπανσης, οι ενεργειακές προκλήσεις, η έξυπνη διαχείριση των αποβλήτων, η αγροτική παραγωγή κ.α., βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στο γνωστικό πεδίο και στις υπηρεσίες του Ηλεκτρονικού Μηχανικού.
Οι νέες τεχνολογίες για καθαρή ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές (ΑΠΕ), αλλά και για καθαρή ενέργεια από σύντηξη πυρήνων υδρογόνου ή των ισοτόπων του, θα αποτελούν το κύριο συστατικό της ανάπτυξης του πλανήτη τις επερχόμενες δεκαετίες. Σε κάθε περίπτωση οι ΑΠΕ προσφέρονται ως λύση στο πρόβλημα της αναμενόμενης εξάντλησης των αποθεμάτων ορυκτών καυσίμων. Τελευταία, από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και από πολλά άλλα κράτη, υιοθετούνται νέες πολιτικές για τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Οι ΑΠΕ σήμερα αποτελούν τη βάση του μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης της πράσινης οικονομίας.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, το γνωστικό πεδίο και οι γνώσεις του Ηλεκτρονικού Μηχανικού, αποτελούν μεταξύ άλλων ακρογωνιαίο στοιχείο. Επιπλέον, οι μεγάλες υποδομές του ITER (https://www.iter.org/), αλλά και του NIF (https://lasers.llnl.gov/news#ignition) στις ΗΠΑ, καθώς και οι μεγάλες υποδομές laser της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης και της χώρας και του Τμήματος μας (https://ippl.hmu.gr/), που ασχολούνται με το πεδίο της καθαρής ενέργειας από σύντηξη βασίζονται για την ανάπτυξη τους στις νέες ηλεκτρονικές και οπτοηλεκτρονικές τεχνολογίες, στους αυτοματισμούς και στην πληροφορική, που θεραπεύουν αρμονικά οι απόφοιτοι του Τμήματος μας.

Δυνητική Απασχόληση Ανθρώπινου Δυναμικού
Σύμφωνα με τις νέες τάσεις τα επαγγέλματα των μηχανικών παρουσιάζουν πολύ θετικές προοπτικές, καθώς συμπληρώνονται αποτελεσματικά από την ψηφιακή τεχνολογία. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι προβλέπονται περίπου 1.610.470 θέσεις εργασίας για τους μηχανικούς μέχρι το 2030 στις ΗΠΑ και 475.217 στο Ηνωμένο .Βασίλειο (Bakhshi, Downing, Osborne & Schneider, 2017).
Η αυξημένη ζήτηση «καθαρών» οχημάτων θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας για προσωπικό και στελέχη σε τμήματα, όπως η Έρευνα και Ανάπτυξη (R&D), ο Σχεδιασμός και η Βιομηχανική Παραγωγή. Ακόμη, Θα υπάρχει ζήτηση για Επιστήμονες Υλικών, Αναλυτές Υπολογιστών, Ηλεκτρονικούς-Ηλεκτρολόγους-Μηχανολόγους-Χημικούς Μηχανικούς, αλλά και Μηχανικούς Βιομηχανίας και Υλικών. Ακόμη, η ανάγκη για «έξυπνα» οχήματα με προηγμένες ηλεκτρονικές πληροφορίες και δυνατότητες ψυχαγωγίας θα απαιτήσει νέες δεξιότητες και νέες τεχνολογίες (European Commission, 2017) στο (Cedefop & Eurofound, 2018). Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η ζήτηση για εργαζόμενους με εξειδικευμένες ψηφιακές δεξιότητες αυξάνονται ήδη κατά περίπου 4% κάθε χρόνο (Berger and Frey, 2015) στο (OECD, 2019).

Βάσει των εξελίξεων αυτών υπολογίζονται περίπου:

131.000 θέσεις εργασίας για επιστήμονες και μηχανικούς,
920.000 θέσεις εργασίας για επαγγελματίες του τομέα τεχνολογίας πληροφοριών και επικοινωνιών,
129.000 θέσεις εργασίας για επαγγελματίες ενδιάμεσης βαθμίδας φυσικών και τεχνικών επιστημών, και
000 θέσεις εργασίας για τεχνικούς του τομέα της πληροφόρησης και επικοινωνίας,

για το 2030 (European Commission, 2017) στο (Cedefop & Eurofound, 2018).

Σύμφωνα με την έρευνα του McKinsey Global Institute (2020) υπολογίζονται:

2.602.000 θέσεις εργασίας για επιστήμονες και μηχανικούς,
681.000 θέσεις εργασίας για επαγγελματίες ενδιάμεσης βαθμίδας φυσικών και τεχνικών επιστημών,
1.311.000 θέσεις εργασίας για επαγγελματίες του τομέα τεχνολογίας πληροφοριών και επικοινωνιών,
364.000 θέσεις εργασίας για ηλεκτρολόγους και ηλεκτρονικούς μηχανικούς, και
4.022.000 θέσεις εργασίας για νέα επαγγέλματα που θα δημιουργηθούν, οι οποίες σχετίζονται με τις τεχνολογικές εξελίξεις (π.χ. ειδικοί σε θέματα ΑΙ ηθικής).

Υπό το πρίσμα της έλλειψης ταλέντων, οι εργοδότες στον τομέα της ηλιακής, αιολικής και υδροηλεκτρικής ενέργειας ενδέχεται να θελήσουν να αντλήσουν υποψηφίους από τη βιομηχανία πετρελαίου, καθώς οι εργαζόμενοι εκεί αναζητούν νέους ρόλους.
24 εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας θα δημιουργηθούν παγκοσμίως μέχρι το 2030, εάν τεθούν σε εφαρμογή οι σωστές πολιτικές για την προώθηση μιας πιο οικολογικής οικονομίας, σύμφωνα με νέα έκθεση της ΔΟΕ (ILO, 2018b).
Αυτό περιλαμβάνει 2,1 εκατομμύρια θέσεις εργασίας στην παραγωγή αιολικής ενέργειας, 6,3 εκατομμύρια θέσεις στην παραγωγή ηλιακής και φωτοβολταϊκής ενέργειας, και 12 εκατομμύρια θέσεις στη γεωργία και στη βιομηχανία που σχετίζονται με τα βιοκαύσιμα, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του (OECD, 2011).
Στις ΗΠΑ, η απασχόληση στον τομέα της καθαρής ενέργειας θα μπορούσε να αυξηθεί κατά 4 εκατομμύρια θέσεις εργασίας έως το 2030, εάν ένα πρώτο 30% του χαρτοφυλακίου ανανεώσιμων πηγών ενέργειας εφαρμοστεί μαζί με επιθετικά μέτρα ενεργειακής απόδοσης.
Επιπλέον, η αυξανόμενη σημασία της αειφορίας έχει φτάσει σε όλους τους τομείς. Πολλές βιομηχανίες έχουν συνειδητοποιήσει ότι η επένδυση στην αποδοτικότητα των πόρων, στην ενεργειακή απόδοση, στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στη διαχείριση των αποβλήτων και των υδάτων, κλπ., τους εξοικονομεί πραγματικά χρήματα, μειώνοντας ολοένα και περισσότερο την εξάρτηση τους από τα πρωτογενή υλικά και τις εισαγωγές (FUTURE Time Traveller, 2018).

Σχήμα. Δεξιότητες και τεχνογνωσία του μέλλοντος (Πηγή: Deloitte, 2020).

Βιβλιογραφία – Πηγές

(Deloitte, 2020): Deloitte, “Tech Trends“, 2020. Retrieved from: https://www2.deloitte.com/us/en/insights/focus/tech- trends.html.
(Deloitte & ΣΕΒ, 2020): Deloitte & ΣΕΒ, “Ψηφιακός μετασχηματισμός του κλάδου υγείας“, 2020. Ανάκτηση από Deloitte: https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/gr/Documents/life-sciences-health- care/gr_health_4_0_noexp.pdf.
(OECD, 2011): Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD), “Towards green growth”, 2011. Retrieved from: https://www.oecd.org/greengrowth/48012345.pdf.
(Tsakiridis, 2020): P. Tsakiridis, “Redefining the urban vehicle for smart cities“, Master Thesis, Thessaloniki, 2020. Retrieved from https://repository.ihu.edu.gr/xmlui/handle/11544/29501.
(UAE, 2020): UAE – Ministry of Cabinet Affairs and the Future, “Future Possibilities Report“, Dubai, 2020.
(Αθανασίου, 2018): Α. Αθανασίου, “Μελέτη των νευρωνικών κυκλωμάτων του εγκεφάλου σε ασθενείς με κάκωση νωτιαίου μυελού“, Διδακτορική διατριβή, ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη, 2018.
(Βουγιούκας, 2018): Δ. Βουγιούκας, “Τεχνολογίες δορυφορικών επικοινωνιών 5ης γενιάς” από το βιβλίο “ΕΕΤΤ – Προοπτικές ανάπτυξης των ηλεκτρονικών επικοινωνιών στην Ελλάδα”, σ. 31-38, Εκδ. Ι. Σιδέρης, Αθήνα, 2018.
(Ζαρκαλής, 2018): Ν. Ζαρκαλής, “Ψηφιακός μετασχηματισμός και επενδύσεις σε υποδομές νέας γενιάς ως πυλώνες ανάπτυξης” από το βιβλίο “ΕΕΤΤ – Προοπτικές ανάπτυξης των ηλεκτρονικών επικοινωνιών στην Ελλάδα”, σ. 39-46, Εκδ. Ι. Σιδέρης, Αθήνα, 2018.
(Μαγκλαράς, 2018): Β. Μαγκλαράς, “Πρόλογος – Άρθρο του Γενικού Γραμματέα ΕΕΤΤ” από το βιβλίο “ΕΕΤΤ – Προοπτικές Ανάπτυξης των Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών στην Ελλάδα”, σ. 13-22, Εκδ. Ι. Σιδέρης, Αθήνα, 2018.
(Τριτάρης, 2020): Π. Τριτάρης, “Οι 20 τεχνολογίες που θα κυριαρχήσουν στην δεκαετία του 2020“, Car and Drive, 2020. Ανάκτηση: https://www.caranddriver.gr/eidiseis/arthro/oi_20_texnologies_pou_tha_kyriarxisoun_stin_dekaetia_tou_2020-7735532/.
Cedefop & Eurofound. 2018. Skills forecast: trends and challenges to 2030. Luxembourg: Publications Office. Retrieved from http://data.europa.eu/doi/10.2801/4492
European Commission. 2017. Blueprint for sectoral cooperation on skills: responding to skills mismatches at sectoral level. Luxembourg: Publications Office. Retrieved from https://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=738&langId=en&pubId=7969
FUTURE Time Traveller. 2018. Ταξιδιώτης στο Μέλλον (FUTURE Time Traveller) – Μελέτη Χαρτογράφησης Πολιτικής. Παραδοτέο του Erasmus+ έργου: 590221-EPP-1-2017-1-BG-EPPKA3- PI-FORWARD. Ανάκτηση από https://future-time-traveller.eu/
ΣΕΒ. 2018. Special Report για το Ανθρώπινο Δυναμικό στην Υγεία. Αθήνα, Ελλάδα. Ανάκτηση από http://www.sev.org.gr/Uploads/Documents/50968/SR_Dexiotites%20ygeias%20_as_comments%2 0_F.pdf
Bakhshi, H., Downing, J., Osborne, M., and Schneider, P. 2017. The Future of Skills: Employment in 2030. London: Pearson and Nesta.
2019. Future of Education and Skills 2030 Concept Note. Retrieved from www.oecd.org/education/2030-project
McKinsey Global Institute. 2020. The future of work in Europe. Retrieved from McKinsey & Company: https://www.mckinsey.com/~/media/mckinsey/industries/public%20and%20social%20sector/our%20insights/future%20of%20organizations/the%20future%20of%20work%20in%20europe/mgi-the-future-of-work-in-europe-discussion-paper.pdf
2018b. World Employment and Social Outlook 2018: Greening with jobs. Retrieved from http://www.ilo.org/global/publications/books/WCMS_628654/lang–en/index.htm

Απασχόληση των Αποφοίτων του Τμήματος Ηλεκτρονικών Μηχανικών – Αποτελέσματα Έρευνας Αποφοίτων του προϋπάρχοντος 4ετούς ΠΠΣ του Τμήματος
Το Τμήμα Ηλεκτρονικών Μηχανικών του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου (από το 1981 στο χώρο της δημόσιας τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, από το 2001 στην ανώτατη εκπαίδευση και από το 2019 στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση με 5ετές πρόγραμμα σπουδών Σχολής Μηχανικών), παρέχει σύγχρονη, πλήρη, θεωρητική και εργαστηριακή, γενική και εξειδικευμένη, αλλά κυρίως εφαρμοσμένη γνώση σε θέματα ηλεκτρονικής, τηλεπικοινωνιών, αυτοματισμών και πληροφορικής.
Η διάρθρωση του Τμήματος περιλαμβάνει 3 Τομείς:
+ τον Τομέα Ηλεκτρονικής & Εφαρμογών,
+ τον Τομέα Πληροφορικής & Αυτοματισμού, και
+ τον Τομέα Τηλεπικοινωνιών & Δικτύων,

ενώ το 5ετές ΠΠΣ του Τμήματος περιλαμβάνει 4 κύκλους κατ’ επιλογήν υποχρεωτικών μαθημάτων σε:
Α. Τεχνολογίες Τηλεπικοινωνιών, Δικτύων και Αμυντικών Συστημάτων,
Β. Διαχείριση Πληροφορίας, Ευφυή Συστήματα και Αυτοματισμοί,
Γ. Ηλεκτρονική, Οπτοηλεκτρονική, Φωτονική και Νανοτεχνολογία, και
Δ. Πληροφορική και Εφαρμογές.

Το Τμήμα ΗΜ δραστηριοποιείται ερευνητικά και αναπτυξιακά κυρίως στα πλαίσια των 5 Ερευνητικών Εργαστηρίων του (με συνολικά περισσότερους από 35 εργαστηριακούς χώρους):
+ το Εργαστήριο Ηλεκτρονικής, Τεχνολογιών Λέιζερ & Πλάσματος, Κατεργασιών & Προσομοιώσεων (LATRONICS),
+ το Εργαστήριο Περιβαλλοντικών Τεχνολογιών & Εφαρμογών (LETA),
+ το Εργαστήριο Σχεδιομελέτης, Κατεργασιών και Αυτοματισμών (DMA-LAB),
+ το Εργαστήριο Τεχνολογίας Υπολογιστών, Πληροφορικής & Ηλεκτρονικών Κατασκευών (ΤΥΠΗΚ), και
+ το Εργαστήριο Τηλεπικοινωνιών & Ηλεκτρομαγνητικών Εφαρμογών (TelEMA).

Το Τμήμα Ηλεκτρονικών Μηχανικών έχει στενή σχέση με δύο (2) Ινστιτούτα του Πανεπιστημιακού Ερευνητικού Κέντρου (ΠΕΚ) του ΕΛΜΕΠΑ, το Ινστιτούτο Φυσικής Πλάσματος & Laser (https://ippl.hmu.gr) και το Ινστιτούτο Φυσικής Εσωτερικού της Γης και Γεωκαταστροφών (https://earth-phys.hmu.gr), τα οποία και ξεκίνησαν από το Τμήμα ΗΜ.

Όπως έχει προαναφερθεί, το Τμήμα ΗΜ έχει ως αποστολή την παροχή εκπαίδευσης υψηλής στάθμης στα γνωστικά αντικείμενα του Ηλεκτρονικού Μηχανικού, καθώς και την προαγωγή της επιστήμης και της τεχνολογίας μέσω βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας (https://ee.hmu.gr/).

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας αποφοίτων, οι απόφοιτοι του προϋπάρχοντος 4ετούς ΠΠΣ του Τμήματος Ηλεκτρονικών Μηχανικών απασχολούνται:

σε ποσοστό 75,6% σε συναφές με τις σπουδές τους αντικείμενο,
σε ποσοστό 6% εργάζονται στο δημόσιο τομέα,
σε ποσοστό 12,4% κάνουν άλλου είδους εργασία, και
σε ποσοστό μόλις 6% δηλώνουν στρατευμένοι, μεταπτυχιακοί/διδακτορικοί φοιτητές ή άνεργοι, όντας έξω από την αγορά εργασίας.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της ίδιας έρευνας αποφοίτων, από τους απόφοιτους που ασκούν το επάγγελμα του Ηλεκτρονικού Μηχανικού:

ποσοστό 39% απασχολούνται στο γνωστικό αντικείμενο των Τηλεπικοινωνιών,
ποσοστό 28% απασχολούνται στο γνωστικό αντικείμενο της Ηλεκτρονικής,
ποσοστό 21% απασχολούνται στο γνωστικό αντικείμενο των Αυτοματισμών, και
ποσοστό 12% απασχολούνται στο γνωστικό αντικείμενο της Πληροφορικής,

ενώ ορισμένα από τα πλέον διαδεδομένα επιμέρους αντικείμενα απασχόλησης των αποφοίτων του Τμήματος Ηλεκτρονικών Μηχανικών περιλαμβάνουν:

τις τεχνολογίες αιχμής,
τις μικροκυματικές διατάξεις,
τις ενσύρματες τηλεπικοινωνίες,
τις ψηφιακές τηλεπικοινωνίες,
τις στρατιωτικές εφαρμογές,
την ανάπτυξη ηλεκτρονικών διατάξεων,
τα συστήματα μετρήσεων και ελέγχου,
τις εφαρμογές διαδικτύου,
βάσεις δεδομένων,
τις εμπορικές εφαρμογές,
τα βιοϊατρικά συστήματα,
τα οπτοηλεκτρονικά συστήματα, και
την απασχόληση στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Όσον αφορά το βαθμό ικανοποίησης από την εργασία τους:

ποσοστό 44% των αποφοίτων δηλώνει πολύ/πλήρως ικανοποιημένο από την επαγγελματική του αποκατάσταση,
ποσοστό 39% δηλώνει αρκετά ικανοποιημένο,
ποσοστό 15% δηλώνει μερικώς ικανοποιημένο και
ποσοστό μόλις 2% δηλώνει μη ικανοποιημένο.

Οι Απόφοιτοι συνεχίζουν τις σπουδές τους
Καθώς οι απόφοιτοι του προϋπάρχοντος 4ετούς ΠΠΣ του Τμήματος απορροφώνται εύκολα και άμεσα από την αγορά εργασίας, μόνο σε ποσοστό 19% συνέχισαν τις σπουδές τους και απέκτησαν μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών, ενώ ποσοστό 2,5% συνέχισε και για διδακτορικές σπουδές.

Ελκυστικότητα Τμήματος για μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές
Πάραυτα το Τμήμα Ηλεκτρονικών Μηχανικών αποδεικνύεται ιδιαίτερα ελκυστικό προς τους απόφοιτους όλων των Πανεπιστημίων, αριθμώντας κατά την τρέχουσα χρονική στιγμή (31-12-2022):

3 διδάκτορες απόφοιτους του αυτοδύναμου προγράμματος διδακτορικών σπουδών του Τμήματος,
30 υποψήφιους διδάκτορες,
52 κατόχους του μεταπτυχιακού διπλώματος του αυτοδύναμου ΠΜΣ “Ηλεκτρονικά Συστήματα Τηλεπικοινωνιών & Αυτοματισμών”,
56 ενεργούς μεταπτυχιακούς φοιτητές του ΠΜΣ “Ηλεκτρονικά Συστήματα Τηλεπικοινωνιών & Αυτοματισμών”,
20 κατόχους του μεταπτυχιακού διπλώματος του αυτοδύναμου ΠΜΣ “Lasers, Πλάσμα & Εφαρμογές”,
26 ενεργούς μεταπτυχιακούς φοιτητές του ΠΜΣ “Lasers, Πλάσμα & Εφαρμογές”, και
20 κατόχους του μεταπτυχιακού διπλώματος του αυτοδύναμου ΠΜΣ “Γεωπεριβαλλοντικοί Πόροι & Κίνδυνοι”.